Direct naar de inhoud

Zwart op wit gedrukt

Digitale technieken voor virtuele reconstructie en analyse van prenten

Het Rijksmuseum bezit de grootste gedigitaliseerde collectie van Rembrandts grafisch oeuvre, in hoge resolutie. Dit unieke corpus wordt ingezet als trainingsdata voor ‘machine learning’ met als doel om nieuwe instrumenten voor conservering en kunsthistorisch onderzoek te ontwerpen.

Over het project

Prenten zijn kunsthistorische unica, juist omdat het geen unieke voorwerpen zijn, maar kopieën. Gedigitaliseerde afdrukken van prenten zijn verspreid over collecties wereldwijd. Die digitale kopieën kunnen door computers worden verzameld en geanalyseerd. Door ‘deep features’ – verborgen, significante kenmerken – te analyseren kan het oppervlak van de originele drukplaat worden gereconstrueerd, wat een ongekend gedetailleerde bestudering van de tekening van de kunstenaar mogelijk maakt.

Recente doorbraken in artificiële intelligentie tonen het immense potentieel van neurale netwerken die deze ‘deep features’ analyseren, ook voor traditioneel kunsthistorisch prentenonderzoek. Ze maken het mogelijk om bulkvergelijkingen te maken tussen vele verschillende versies en om stilistisch bewijsmateriaal in kwesties van betwiste toeschrijving te wegen. Bovendien kunnen ze bijdragen aan virtuele reconstructies van de prenten, die bruikbaar zijn voor beheer en behoud van fysieke en digitale collecties.

Doel van het project

Door het gebruik van neurale netwerken kunnen prenten automatisch worden geclassificeerd, zelfs zonder metadata. Stijlherkenning, identificatie van grafische technieken en het leggen van iconografische kruisverbanden zijn voor de hand liggende toepassingen. Het doel van het project is om een aanzet te geven tot een theoretisch raamwerk voor de criteria van software en data om deze toepassingen mogelijk te maken. Technieken waarmee digitale opnames nauwkeurig uitgelijnd worden om ze zo beter te kunnen vergelijken zijn een basisvoorwaarde. De specifieke toepassing hiervan op prenten is de belangrijkste onderzoeksuitdaging van dit project.

Eerdere experimenten met houtsneden van Dürer zijn succesvol gebleken. Dit project richt zich op Rembrandts technisch meer uitdagende etsen en drogenaaldprenten. Onderdeel van het project vormt de getrouwe reconstructie van de oorspronkelijke koperplaten van enkele topstukken, waarmee nieuwe afdrukken kunnen worden gemaakt die ook de museumdidactiek zullen ondersteunen.

Gerelateerde evenementen

2+3D Photography – Practice and Prophecies. Amsterdam, Rijksmuseum, 20-22 April 2022 (Vanwege corona uitgesteld van 2021 naar 2022).

Medewerkers

Wouter Soudan
Migelien Gerritzen Fellow
w.soudan@rijksmuseum.nl

Robert Erdmann
Senior Scientist
r.erdmann@rijksmuseum.nl

Partners en sponsoren

Dit Fellowship wordt mogelijk gemaakt door het Migelien Gerritzen Fonds/Rijksmuseum Fonds, en maakt deel uit van het Rijksmuseum Fellowshipprogramma.

Gerelateerde projecten

Publicaties

  • A. Lugmayr, M. Danelljan, L. Van Gool, R. Timofte, 'SRFlow: Learning the Super-Resolution Space with Normalizing Flow, ECCV 2020 Spotlight.' in: Preprint arXiv:2006 (2020) 14200v2.

  • X. Shen, F. Darmon, A. Efros, M. Aubry, 'RANSAC-Flow: Generic two-stage image alignment. 16th European Conference on Computer Vision' in: Preprint arXiv:2004 (2020) 01526.

  • G. Knaus, R. Stein, A. Kailus, LIDO-Handbuch für die Erfassung und Publikation von Metadaten zu kulturellen Objekten. Band 1: Graphik. Heidelberg (2019) pp. 152

  • A. Stijnman, 'Dans l’atelier du maître: Les techniques de gravure de Rembrandt.' In: J. Rutgers, A. Stijnman (eds). Rembrandt graveur: La comédie humaine. Grenoble: Éditions Glénat, (2019) pp. 28–39.

  • E. Hinterding, J. Rutgers, Rembrandt. The New Hollstein Dutch & Flemish Etchings, Engravings and Woodcuts 1450–1700. Ed. G. Luijten, 7 Vols, Ouderkerk aan den IJssel (2013).

  • A. Stijnman, Engraving and Etching 1400–2000: A History of the Development of Manual Intaglio Printmaking Processes. Londen (2012) Archetype; Houten: Hes & De Graaf.

  • L. van Tilborgh, T. Meedendorp, E. Hendriks, D.H. Johnson, C.R. Johnson Jr., R.G. Erdmann, 'Weave Matching and Dating of Van Gogh’s Paintings: An Interdisciplinary Approach.' In: The Burlington Magazine, vol. CLIV (2012) pp. 112-122.

Dürer, Rhinocerus (B.136), replica

1 | 4

Dürer, Rhinocerus (B.136), technische analyse

1 | 4

Rembrandt, De besnijdenis in de stal (B.47), originele koperplaat, virtuele reconstructie.

1 | 4

Rembrandt, De drie kruisen (B.78), visualisering van de verschillen tussen derde en vierde staat.

1 | 4

Afbeeldingen