Grootschalig onderzoek naar tekentechnieken in de tijd van Rembrandt met als drieledig doel het reconstrueren van de oorspronkelijke verschijning van zijn tekeningen, het bepalen van hun huidige conditie en het voorspellen van hun toekomstige conditie en verouderingsproces.

Over het project

Tekeningen speelden een essentiële rol in het artistieke proces van Rembrandt en vormen een bron van kennis over zijn ongeëvenaarde talent. Het Rijksmuseum bezit 65 tekeningen van Rembrandt (verdeeld over 58 bladen), waarvan het merendeel met pen en inkt is gemaakt.

De pentekeningen zien er nu anders uit dan in zijn tijd. De bruine inkt was oorspronkelijk vaak zwart, in sommige gevallen heeft er inktvraat plaatsgevonden, de witte correcties of hooglichten zijn vaak transparant geworden, verkleurd of geöxideerd en het papier is vermoedelijk soms verkleurd. Het is soms lastig om te tekeningen goed te ‘lezen’ en te begrijpen wat de intenties van de kunstenaar waren.

Doel van het project

In een samenwerking tussen papierrestauratoren, natuurwetenschappers en kunsthistorici van het Rijksmuseum, de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE), de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit Utrecht, onder de paraplu van het NICAS, worden de pentekeningen van Rembrandt in het Rijksmuseum onderzocht met de nieuwste, niet-invasieve onderzoeksmethoden zoals macro-XRF en multi-modal forensic imaging.

Dit onderzoek poogt de tekenmaterialen te identificeren en een reconstructie te maken van de oorspronkelijke verschijning van de tekeningen, inclusief de totstandkoming. Daarnaast dient het om het verdere verouderingsproces te kunnen voorspellen. Dit laatste is belangrijk voor het huidige en toekomstige beheer en behoud van Rembrandt-tekeningen wereldwijd.

Gerelateerde publicaties

  • P. Schatborn, red. J. Turner, Drawings by Rembrandt and his School, Bestandscatalogus Online (2017)
  • B. Reissland, Drawing in the Age of Rembrandt; Implements, Techniques and Changes over Time (Dissertation in preparation, University Utrecht, led by Jeroen Stumpel)

Gerelateerde evenementen

Drawings by Rembrandt: Connecting Art History, Science and Conservation
Internationaal congres georganiseerd door het Rijksmuseum, Museum Het Rembrandthuis en het RCE, 6-7 februari 2020

Laboratorium Rembrandt: Rembrandts techniek ontrafeld
Tentoonstelling in Museum Het Rembrandthuis, 21 september 2019 – februari 2020 Inhoudelijke bijdrage in samenwerking met Leonore van Sloten, conservator van de tentoonstelling

Medewerkers

Jeroen Stumpel
J.F.H.J.Stumpel@uu.nl
Hoogleraar kunstgeschiedenis, Universiteit Utrecht

Birgit Reissland
B.Reissland@cultureelerfgoed.nl
Wetenschappelijk onderzoeker: Erfgoed op papier, RCE

Ilona van Tuinen
I.van.Tuinen@rijksmuseum.nl
Hoofd Rijksprentenkabinet

Erik Hinterding
E.Hinterding@rijksmuseum.nl
Conservator prenten

Jane Turner
Voormalig hoofd Rijksprentenkabinet

Idelette van Leeuwen
I.van.Leeuwen@rijksmuseum.nl
Hoofd restauratie-atelier papier en foto’s

Rob Erdmann
R.Erdmann@rijksmuseum.nl
Senior Scientist, Rijksmuseum en Hoogleraar Conservering en Restauratie, Universiteit van Amsterdam

Dionysia Christoforou
D.Christoforou@rijksmuseum.nl
Papierrestaurator

Leila Sauvage
L.Sauvage@rijksmuseum.nl
Papierrestaurator/Conservation Scientist

Aafke Weller
Voormalig junior restaurator papier

Partners en sponsoren

Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door het Ed Veenendaal Fonds/ Rijksmuseum Fonds en het Van der Klaauw Fonds/ Vereniging Rembrandt.

Drawing out Rembrandt is een samenwerking tussen het Rijksmuseum, de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE), de Universiteit van Amsterdam, de Universiteit Utrecht en het Netherlands Institute for Conservation+Art+Science+ (NICAS).