Vroegst bekende Nederlandse foto's van Japan in Rijksmuseum

In 2016 schonken de erfgenamen, de familie Munster van Heuven-Sprenger van Eyk, 121 foto's aan het Rijksmuseum zodat deze konden worden gerestaureerd en behouden voor de toekomst. Bijna vijftig foto's zijn van 1 juli t/m 4 september te zien in de tentoonstelling Vroege foto's van Japan.

Antoon Bauduin (1820-1885) arriveerde in 1862 in Japan, om op uitnodiging van de Japanse regering als arts les te geven bij de Nagasaki Yojosho Medical School. Tegelijkertijd was zijn broer Albert (1829-1890) werkzaam voor de Nederlandse Handelmaatschappij op Dejima, een kunstmatig eiland in de baai van Nagasaki. Nederland was tot 1859 het enige westerse land dat toegang werd verleend tot Japan. Daarna forceerden verschillende andere westerse naties toegang tot Japanse handelshavens en verloor Nederland die positie.

Fotografie werd een paar jaar voordat de Bauduin broers arriveerden, geïntroduceerd in Japan. Het was nog geen massamedium zoals we dat nu kennen. Zeker in de eerste decennia na de uitvinding, was het maken van foto’s heel kostbaar en bovendien complex en tijdrovend. Bauduin fotografeerde collega's, studenten, vrienden en kennissen, maar ook de omgeving van Nagasaki. Vooral de portretten die hij maakte zijn veel intiemer dan die van beroepsfotografen die in een studio werkten; doordat Antoon de personen die hij fotografeerde persoonlijk kende, poseerden zij meer ontspannen dan ze zouden hebben gedaan voor anderen. De collectie geeft een uniek tijdsbeeld van een land in verandering; schepen die voor anker liggen in de baai van Nagasaki, samoerai, boeren tijdens de oogst en een portret waarop Bauduin zelf poseert met een Japanse collega van het ziekenhuis waar hij lesgaf. Naast de foto's die Antoon zelf maakte, mogelijk ook samen met Albert, kochten de broers foto's, vooral wanneer zij op reis waren in Japan en op de lange heen- en terugreis naar Europa. Vanwege de vele apparatuur die nodig was om foto’s te maken, was het bijna onmogelijk dat te doen tijdens een reis. Een selectie hiervan is ook te zien in de tentoonstelling.

Nadat Antoon en Albert Japan in respectievelijk 1870 en 1874 verlieten, werd hun collectie foto's bewaard in de familie. Pas nadat in 1985 brand was gesticht in het huis van de familie, werden de foto's ontdekt in een kist, die de foto's heeft gered van complete vernietiging. Tot dat moment wist niemand van het bestaan van deze bijzondere foto’s. Een selectie van de foto's is in 2016 geschonken aan het Rijksmuseum zodat de zeer fragiele foto's gerestaureerd konden worden en behouden voor toekomstige generaties. Nu de restauratie van de deels verbrande foto’s voltooid is, kan er nu voor de eerste keer een tentoonstelling gemaakt worden met de foto’s uit de verzameling van Antoon en Albert Bauduin.

Onmisbare steun

Het Rijksmuseum is dankbaar voor alle vormen van steun. Duidelijk is dat subsidie van de overheid, bijdragen van het bedrijfsleven en fondsen, schenkingen, nalatenschappen en Vrienden essentieel zijn en blijven voor het Rijksmuseum.