Slavernijtentoonstelling Rijksmuseum goed afgesloten
Publicatiedatum: 19 oktober 2021 - 09:38
In het Rijksmuseum is afgelopen zondag de tentoonstelling Slavernij afgesloten. De tentoonstelling werd op 18 mei geopend door Koning Willem-Alexander en live uitgezonden op tv door de NOS. Al snel was de tentoonstelling geheel uitverkocht. Wegens grote belangstelling zijn extra avondopenstellingen aangeboden. Daardoor kon het Rijksmuseum, ondanks de covid-restricties, toch bijna 80.000 bezoekers op de tentoonstelling verwelkomen.
Om zoveel mogelijk mensen de gelegenheid te bieden de tentoonstelling Slavernij te zien, heeft het museum voor het eerst ook een volledige online versie van de tentoonstelling gemaakt. Ruim 3,4 miljoen mensen namen kennis van de online verhalen. Dat het een mondiaal onderwerp betreft, blijkt uit de buitengewone media-aandacht die de tentoonstelling internationaal genoot
De online tentoonstelling blijft te zien via de website rijksmuseum.nl/slavernij
Het is indrukwekkend om te zien wat de tentoonstelling teweeg heeft gebracht. Het is een urgent onderwerp dat niet alleen onderdeel is van de geschiedenis van Nederland maar ook wereldwijd van belang is.
Taco Dibbits, hoofddirecteur Rijksmuseum
Met deze tentoonstelling maken we het verhaal van Nederland completer. Uit bezoekersreacties blijkt dat de persoonlijke verhalen een brug vormen naar meer inzicht in het verleden, en daarmee naar ons gezamenlijke heden en de toekomst.
Valika Smeulders, hoofd Geschiedenis van het Rijksmuseum
Eerste tentoonstelling over de slavernijgeschiedenis
Met de tentoonstelling Slavernij richtte het Rijksmuseum voor het eerst de blik op slavernij in de koloniale periode van de 17de tot en met de 19de eeuw in zowel Brazilië, Suriname en het Caribisch gebied, als in Zuid-Afrika, Azië en Nederland zelf. Dit leverde een brede geografische, en tegelijk tevens specifiek nationale blik op, die niet eerder in een nationaal museum is getoond. Centraal stonden tien waargebeurde persoonlijke verhalen over mensen die in slavernij leefden en slavenhouders, mensen die zich verzetten en mensen die in slavernij naar Nederland zijn gehaald. Een audiotour waarin vertellers vanuit hun eigen achtergrond hun band met een van de personen toelichtte, maakte vast onderdeel uit van het tentoonstellingsbezoek. Het tentoonstellingsontwerp was van Afaina de Jong, van bureau AFARAI.
Niet eerder getoonde objecten
In de tentoonstelling waren zowel objecten, schilderijen als bijzondere archiefstukken te zien en kreeg de bezoeker mondelinge bronnen, liederen en muziek te horen. Om een completer verhaal te vertellen werden objecten getoond die niet eerder in het Rijksmuseum waren te zien, zoals kralen die door mensen in slavernij gekoesterd werden, maar ook werktuigen die op de plantages werden gebruikt. Bruiklenen waren afkomstig uit o.a. het Nationaal Museum van Wereldculturen, British Museum, National Gallery of Denmark, Iziko Museums of South Africa, St Eustatius Historical Foundation, National Archeological Antropological Memory Management (NAAM) op Curaçao, de Nationale Archieven van Zuid-Afrika, Indonesië en Nederland, en privécollecties op Sint Eustatius, in Suriname en Nederland.
Samenwerkingen
De tentoonstelling en programmering zijn het resultaat van vele samenwerkingen met uiteenlopende experts van buiten het museum, onder wie historici, erfgoedexperts, culturele ondernemers, kunstenaars, theatermakers en artiesten. Deze samenwerkingen, en ook de steun en betrokkenheid van sponsoren en begunstigers, vergrootten het bereik van de tentoonstelling waardoor ook veel publiek werd bereikt dat nog niet eerder het Rijksmuseum bezocht.
Reacties
Veel bezoekers waren onder de indruk van de tentoonstelling. Dit kwam onder andere tot uiting bij het project Look At Me Now van kunstenaars Tirzo Martha en David Bade, waar de bezoekers na het zien van de tentoonstelling met elkaar in gesprek gingen en hun indrukken konden verwerken in nieuwe kunstwerken. Of bij de zesdelige talkshow-reeks gepresenteerd door Jörgen Raymann samen met gastredacteuren Remy Bonjasky, Kenny B, San Fu Maltha, Izaline Calister, Noraly Beyer, Ranomi Kromowidjojo en Reggie Baay. De tentoonstelling werd door het publiek gewaardeerd met gemiddeld een 8,2.
Onderwijs
De Nederlandse slavernijgeschiedenis en de persoonlijke verhalen uit de tentoonstelling waren onderdeel van een educatief programma dat aansluit bij het lesaanbod in het primair en voortgezet onderwijs. Ondanks de lockdown konden 1.600 middelbare scholieren de tentoonstelling bezoeken. De persoonlijke verhalen maakten grote indruk op de leerlingen. Alle leerlingen van groep 8 en de brugklas in Nederland, Curaçao, Saba, St Eustatius en Bonaire ontvingen het speciale slavernijmagazine dat in samenwerking met ThiemeMeulenhoff is gemaakt. In totaal werden 180.000 magazines verspreid. Binnenkort krijgen ook leerlingen in Suriname een exemplaar. Een middelbare school uit Amsterdam-Zuid Oost heeft in het Rijksmuseum een eigen slavernijtentoonstelling gemaakt.
Rijksmuseum &Slavernij
Tot en met volgend voorjaar zijn 77 extra tekstbordjes te zien bij schilderijen en objecten in de vaste collectie die ingaan op de relatie met slavernij. Daarna worden de bestaande tekstbordjes aangepast en wordt informatie over het slavernijverleden toegevoegd. Zie Rijksmuseum & Slavernij.
De tentoonstellingsprogrammering van het Rijksmuseum blijft gericht op het completer maken van het nationaal narratief. Op dit moment is samen met Indonesische conservatoren de tentoonstelling Revolusi! in de maak, over de onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië en Nederland in de jaren 1945-1949.
Boek Slavernij
Bij de tentoonstelling verscheen het boek Slavernij dat het Rijksmuseum en Uitgeverij Atlas Contact gezamenlijk publiceerden. Auteurs: Eveline Sint Nicolaas, Valika Smeulders, e.a. 368 pagina’s, ISBN 9789045042459, €27,99. Het boek blijft te koop in de Rijksmuseum Shop en in de boekhandel.
Extra toegankelijkheid
Het Rijksmuseum organiseerde een aantal openstellingen voor publieksgroepen rekening houdend met speciale toegankelijkheidswensen. Zo was er een talkshow in Nederlandse gebarentaal, een middag voor blinde en slechtziende bezoekers en een prikkelarme avondopenstelling.
Symposium
In samenwerking met de Koninklijke Bibliotheek en het Nationaal Archief in Den Haag hield het Rijksmuseum op 23 april jl. een Engelstalig online symposium over de betekenis van een inclusiever bronnengebruik voor musea, archieven en bibliotheken. Kijk hier het symposium terug.
Documentaire Nieuw Licht
Filmmaker Ida Does volgde de makers van de tentoonstelling twee jaar en maakte een indrukwekkende documentaire. Nieuw Licht is nog te zien via www.nieuwlichtdefilm.nl. De Engelse editie van de film beleeft een rondgang langs internationale Filmfestivals in o.a. Trinidad, Toronto en New York. Op het Nederlands Film Festival (NFF) is de film opgenomen in een educatief traject voor scholieren.
Begunstigers
De tentoonstelling Slavernij was alleen mogelijk dankzij de steun van vele begunstigers: het Mondriaan Fonds, Blockbusterfonds, Fonds 21, DutchCulture, Stichting Democratie & Media, Stichting Thurkowfonds, ThiemeMeulenhoff, Boomerang Agency en via het Rijksmuseum Fonds: Scato Gockinga Fonds, Fonds de Zuidroute, Zusjes Nieuwbeerta Fonds, Fonds Dirk Jan van Orden, Henry M. Holterman Fonds en Bestuursfonds Hollandse Meesters.
