Onderkruipsels
De verbeelding en waardering van insecten en andere kleine beestjes in kunst en wetenschap in de vroegmoderne tijd
Insecten kennen een fascinerende geschiedenis in de westerse kunst en wetenschap. De perceptie van deze diertjes maakt in de loop der eeuwen een opmerkelijke verandering door: van de verschoppelingen van de Schepping tot de voorbeelden van de grootsheid van de Schepping.
Over het project
Insecten en andere kleine kruipers als slangetjes, hagedissen en kikkers stonden lange tijd in een kwaad daglicht. Ze zouden geboren worden uit dood materiaal (spontane generatie) en werden geassocieerd met de dood en de duivel. In de vroegmoderne tijd veranderde dit beeld: plots werden ze nu gezien als voorbeelden van de schoonheid van de Schepping en werden ze voor het eerst gekozen tot het onderwerp van kunstwerken. Tegelijkertijd gaat ook de wetenschap zich nu voor deze diertjes interesseren. Ze werden verzameld, beschreven, bestudeerd en uiteindelijk ook ontleed onder de microscoop. Nu werden ze ook beschouwd als voorbeelden van de ingenieusheid van de Schepping.
Doel van het project
Het onderzoek richt zich vooral op de nauwe verwevenheid tussen kunst en wetenschap. Zo onderzoekt het de verschillende representatievormen die kunstenaars en wetenschappers gebruiken bij het verbeelden van kleine diertjes als insecten. Hoe verhouden deze representatievormen zich tot het doel waarvoor ze gemaakt worden (kunst/boekillustratie, wetenschappelijke communicatie, etc.)? En hoe beïnvloeden deze vormen elkaar? Daarnaast richt het onderzoek zich ook op de waarderingsgeschiedenis van deze beestjes.
Gerelateerde publicaties
- E. Jorink, Het Boeck der Natuere. Nederlandse geleerden en de wonderen van Gods Schepping, 1575-1715, Leiden 2007
- J. Neri, The Insect and the Image. Visualizing Nature in Early Modern Europe, 1500-1700, Minneapolis 2011
- F. Egmond, Eye for Detail. Images of Plants and Animals in Art and Science, 1500-1630, 2017
- K. Leonard, Bildfelder: Stilleben und Naturstudie des 17. Jahrhunderts, Berlin 2013
- G. Seelig (ed.), Medusa’s Menagerie. Otto Marseus van Schrieck and the Scholars, Munich 2017
- M. Anne Bass, Insect Artifice. Nature and Art in the Dutch Revolt, Princeton 2019
Gerelateerde evenementen
Tentoonstelling Onderkruipsels, Rijksmuseum Amsterdam, september 2022- januari 2023.
Medewerkers
Jan de Hond
j.de.hond@rijksmuseum.nl
Conservator Geschiedenis 17de-eeuw
Friso Lammertse
f.lammertse@rijksmuseum.nl
Conservator 17de-eeuwse Nederlandse schilderkunst
Erik Hinterding
e.hinterding@rijksmuseum.nl
Conservator prenten
Erma Hermens
e.hermens@rijksmuseum.nl
Hoogleraar Rijksmuseumleerstoel atelierpraktijken en technische kunstgeschiedenis, Universiteit van Amsterdam
Hans Mulder
j.mulder1@uva.nl
Conservator Artis Bibliotheek, Universiteit van Amsterdam
Eric Jorink
eric.jorink@huygens.knaw.nl
Hoogleraar Verlichting en Religie, Universiteit Leiden en onderzoeker verbonden aan het Huygens ING