Scheikunde lesmateriaal

Scheikunde les 1 - De Nachtwacht

Hoe lang moest Rembrandt wachten voordat zijn verf droog was? Wat maakt olieverf zo bijzonder? Weet je hoeveel verschillende chemische reacties er in een drogende olieverf plaatsvinden?

Trefwoorden: polymerisatie, vetten en oliën, dubbele bindingen, micro/macro, radicalen, oxidatie

Scheikunde les 2 - De Staalmeesters

Hoeveel figuren staan er op de Staalmeesters? Hoeveel verschillende elementen zijn er te vinden in de Staalmeesters? Hoe kun je meten of Rembrandt met verkoolde botten schilderde?

Trefwoorden: atoomstructuur, het periodiek systeem, spectroscopie, infraroodlicht, Röntgenstraling, elektronen.

Scheikunde les 3 - Portret van een meisje in het blauw

Wat is de overeenkomst tussen de 17de-eeuwse jurk van het meisje en een 21ste-eeuwse spijkerbroek? Hoe win je een blauw pigment uit een groene plant? Welke verandering in molecuulstructuur maakt een blauw pigment paars?

Trefwoorden: oxidatie, fermentatie, dubbele bindingen, kleur, organische chemie, resonantiestructuren

Scheikunde les 4 - Stilleven met asperges

Waarom zien de asperges er op dit schilderij transparant uit? Was dit de bedoeling van de schilder? Wat gebeurt er met loodwit als het 400 jaar lang in een olieverf zit?

Trefwoorden: vetten en oliën, vetzuren, verzeping, zouten, zuren en basen

Scheikunde les 5 - Festoen van vruchten en bloemen

Kan een vrucht of bloem ook verwelken in een 17de-eeuws stilleven? Is koningsgeel een organisch of anorganisch pigment? En hoe veilig werkten schilders vroeger met giftige pigmenten?

Trefwoorden: redox, oplosbaarheid, elektronenconfiguratie, oxidatietoestanden

Scheikunde les 6 - Twee evangelisten

Is een kunstwerk altijd compleet? Kun je schilderen met ei? Met welke techniek kunnen we het bindmiddel van de schilder achterhalen?

Trefwoorden: eiwitten, emulsie, infraroodspectroscopie

Scheikunde les 7 - Het ontbijt van de kat

Waarom zijn de blaadjes in de vaas blauw? Hoe maak je van een organische rode kleurstof een rood pigment? Waarom zien we gele lak als geel?

Trefwoorden: redox, Lewisstructuren, reactiemechanismen, oplosbaarheid, zuren en basen, orbitaaltheorie, scheidingstechnieken

Het lesmateriaal is tot stand gekomen dankzij bijdragen van scheikundeleraren, scheikundigen van de Universiteit van Amsterdam, kunsthistorici, restauratoren, natuurwetenschappelijk onderzoekers en educatiemedewerkers van het Rijksmuseum.