De duivel vervult het menselijke hart met begeerte naar rijkdom, macht en genot

De duivel vervult het menselijke hart met begeerte naar rijkdom, macht en genot

RP-T-1899-A-4260

• signatuur, verso, 17e eeuws handschrift (in zwart krijt): ‘no. 31 van heemskerk’
• signatuur, linker onderhoek,: ‘Martinus heemskerck’
• watermerk: Briquet 12632 Kruik met bloem

1/4?

De gevleugelde duivel beschildert een schild met voorstellingen van aardse verlangens: een zak geld, een naakte vrouw, kronen en scepters. Ondertussen wordt de jonge bewonderaar van het duivelse kunstwerk in de boeien geslagen. Dit is Heemskercks ontwerp voor een prent die zijn vriend, prentmaker Dirck Volckertsz Coornhert graveerde. Dezelfde boodschap zou later terugkeren in de Sterke mannen: bestrijd de duivel en de zonde met deugdzaam gedrag.

Boon 311

tekenaar: Maarten van Heemskerck

1548 - 1550

pen in bruin

hoogte 249 mm x breedte 194 mm

Dirck Volkertsz Coornhert vervolgens graveerde de tekening ten behoeve van een serie van vier prenten, als waarschuwing tegen het verlangen gebaseerd op aardse goederen, waarvan twee gedateerd zijn uit 1550. Onder de gravure naar deze tekening bevat het bijschrift: 'Met iidelheijt Verbeelt die Duiivel des menscen harte Dies hem die lust bedriechlick vant het eiint brenget die smarte'. Peters suggereert dat Heemskerck zijn idee voor zijn tekeningen in bronnen zoals de anonieme 15e eeuwse verhandeling 'Buch der Kunst geistlich zu werden' moet hebben gevonden. Mevrouw I. Markx verondersteld dat er een relatie bestaat tussen deze serie an Coornhert's toneelstuk uit 1567 'de Comedie van Lief en Leedt', dus het thema va zijn allegorie zou van Coornhert stammen. Echter het is mogelijk dat de oorspronkelijke bron een tekening van Giulio Clovio was met een identieke iconografie als die van de serie prenten, in bezit van Heemskerck zoals Jan Garff aanneemt. De drie figuren van onze tekening komen ook voor in een tekening van Heemskerck te Kopenhage, welke het bijschrift heeft: 'di Don giulio clovio'. Garff suggereert dat de laatse door Heemskerck in Rome was getekend naar een verloren gegaan ontwerp van Clovio. [K.G. Boon, 1978]

aankoop 1899-12

Publiek domein

• Boon 311
• Heinz Peters, Festschrift Dr. h.c. Eduard Trautscholdt, Hamburg, 1965
• J.F. Hamburger en H.E. keller, 'Bilder in der Kirche, im Herzen oder gar nirgends? Überlegungen zu Periodisierung am Beispiel des Bilderstreits in der Frühen Neuzeit', Die Aktualität der Vormoderne : Epochentwürfe zwischen Alterität und Kontinuität, Berlin 2013, p. 40.

Als u naar dit object wilt verwijzen, gebruik dan de duurzame URL:

https://id.rijksmuseum.nl/200118659