Huisaltaar met het Laatste Avondmaal

Huisaltaar met het Laatste Avondmaal, vermoedelijk afkomstig van de Commanderij van Sint Jan te Harderwijk

BK-BR-515

Het altaar is opgebouwd uit een postament, een vierhoekig middenstuk en een hoofdgestel met bekroning. Op het in de hoeken verkropte postament rusten twee albasten zuilen met composietkapitelen, die met de daarachter gelegen pilasters een eveneens verkropt hoofdgestel dragen. Zij sluiten een reliëf met het Laatste Avondmaal in, aan de zijden en bovenaan gevat in een smalle eierlijst. Het avondmaal vindt plaats in een interieur, waarvan de achterwand wordt gevormd uit rondbogen, rustend op gecanneleerde pilasters. Hiertegen staat de troon, waarop Christus is gezeten met Johannes voor zich. Zij zitten te midden van de apostelen aan een gedekte tafel, waarop vierkante 'tinnen' plakjes, een schaal met lam, een kelk en brood staan. Op de banken voor de tafel zitten drie apostelen, onder wie Judas, herkenbaar aan de geldbuidel, aan wie Christus het brood uitreikt. Op de voorgrond rechts een kruik en links een lampetkan. In de bekroning een van boven afgerond reliëf, waarop Maria, zittend op wolken, met rechts voor haar gestrekte arm het Kind op een wolk en links Johannes met het lam. Maria houdt in elke hand een vrucht. Het postament heeft een reliëf met de voorafbeelding van de Eucharistie: links staat de koning-priester Melchisedek met brood en wijn tegenover de op hem toesnellende Abraham in pseudo- Romeins kostuum. Deze deelt Melchisedek zijn overwinning mede op Kedor-Laomer en de Koningen. Achter Abraham houdt een man een steigerend paard bij de teugel, rechts van hem zijn enige ruiters in onderlinge strijd gewikkeld; op de bodem een verslagen krijger en een lopende hond. Op beide verkroppingen links en rechts reliëfs met respectievelijk een mannelijk en een vrouwelijk naakt, vruchtenguirlandes ophoudend. Links en rechts van de verkroppingen respectievelijk een man in Romeins kostuum en een naakt met helm, beiden in rolwerk; op de zijkanten van de verkroppingen cartouches. De architraaf vertoont een smal decoratief reliëf: in het midden een mascaron in sleufband, waaruit aan weerszijden acanthusranken met bloemen ontspringen, waarop een schuin liggende faun en faunswijfje; op de verkroppingen rolwerk met maskers en festoenen. De lijst om het reliëf in de bekroning is door middel van rolwerk verbonden met een zich daarachter bevindende schutting; aan weerszijden daarvan een afgewende chimère en bovenop twee staande putti, die ieder in beide handen een lint houden, waaraan vruchten hangen. Tussen beide putti een mascaron in rolwerk, bekroond door een soort vaas met vruchten. De opengewerkte wangen worden elk gevormd uit een chimère, door rolwerk verbonden met een zich daarboven bevindende satyr, die een lint met vruchten vasthoudt. Plint en architraaf zijn versierd met rozetten.

• Inzoomer object op zaal, 2013 (Nederlands/English).
• J. Kruisinga, ''s Heeren Loo', Elsevier (1894) nr. 7, p. 424-433 [www.elseviermaandschrift.nl].
• G.A. de Meester, 'Het St. Jans dal of 's Heeren Loo', Bijdragen voor vaderlandsche geschiedenis en oudheidkunde (1848), dl. 6, p. 93-106.
• Jansen, 'Mechelse albasten', Handelingen van de Koninklijke kring voor oudheidkunde, letteren en kunst van Mechelen... 68 (1964), p. 131.
• Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Verslagen 's Rijks verzamelingen van Geschiedenis en Kunst 1953, Den Haag 1954, p. 26.
• H.J.H. Groneman, 'Een oudheid uit het klooster Sint Jans Dal of 's Heeren Loo, bij Harderwijk', Vereeniging tot beoefening van Gelderse geschiedenis, oudheidkunde en recht : Bijdragen en mededelingen Arnhem (1901), dl. 4, p. 69-72.
• Documentatiemap: artikel Meester 1848; artikel Kruisinga 1894; artikel Groneman 1901; jaarverslag 1953; artikel tentoonstelling 1967; artikel tentoonstelling 1977; artikel tentoonstelling 1986; artikel Jansen 1964; foto's.

• beeldhouwer: anoniem, Mechelen
• beeldhouwer: anoniem, Antwerpen (stad)

ca. 1550

albast met sporen van vergulding en polychromie (reliefs); eikenhout met gesso, vergulding, polychromie en albasten zuiltjes (lijst)

hoogte 121,5 cm x breedte 81,0 cm x diepte 19,5 cm

Bruikleen van mevrouw H.M. de Meester, Den Haag en de heer T.H. de Meester, Brussel

Publiek domein

? Commissioned by or for (a member of) the Commandery Sint-Jansdal (also called ´s Heeren Loo) near Harderwijk, c. 1550; buried in the ground of this Commandery, ?1566; excavated on-site by the property´s owner, the mayor of Harderwijk, (?N.W.) de Meester, ´s Heeren Loo, early 18th century;{G.A. de Meester, `Het St. Jansdal of ´s Heeren Loo´, _Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde_ 6 (1848), pp. 93-106, esp. 105; J. Kruisinga, `´s Heeren Loo´, _Elsevier´s Geïllustreerd Maandschrift_, 1893, pp. 424-33, esp. p. 426; H.J.H. Groneman, `Een Oudheid uit het Klooster Sint Jans Dal of ´s Heeren Loo, bij Harderwijk´, _Gelre, Bijdragen en Mededeelingen_ 4 (1901), pp. 69-72, esp. p. 70.} by descent to G.A. de Meester, ´s Heeren Loo;{H.J.H. Groneman, `Een Oudheid uit het Klooster Sint Jans Dal of ´s Heeren Loo, bij Harderwijk´, _Gelre, Bijdragen en Mededeelingen_ 4 (1901), pp. 69-72, esp. p. 70.} by descent to Mrs A.M. de Meester, Arnhem;{H.J.H. Groneman, `Een Oudheid uit het Klooster Sint Jans Dal of ´s Heeren Loo, bij Harderwijk´, _Gelre, Bijdragen en Mededeelingen_ 4 (1901), pp. 69-72, esp. p. 70.} by descent to T.H. de Meester (1884-1967), The Hague; from whom on loan to the museum, 1953-67; by descent to T.H. de Meester (d. 1994), 1967; from whom on loan to the museum, 1967-94; by descent to Mrs H.M. de Meester, The Hague and Mr T.H. de Meester, Brussels, 1994; from whom, on loan to the museum, since 1994

• Inzoomer object op zaal, 2013 (Nederlands/English).
• J. Kruisinga, ''s Heeren Loo', Elsevier (1894) nr. 7, p. 424-433 [www.elseviermaandschrift.nl].
• G.A. de Meester, 'Het St. Jans dal of 's Heeren Loo', Bijdragen voor vaderlandsche geschiedenis en oudheidkunde (1848), dl. 6, p. 93-106.
• Jansen, 'Mechelse albasten', Handelingen van de Koninklijke kring voor oudheidkunde, letteren en kunst van Mechelen... 68 (1964), p. 131.
• Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Verslagen 's Rijks verzamelingen van Geschiedenis en Kunst 1953, Den Haag 1954, p. 26.
• H.J.H. Groneman, 'Een oudheid uit het klooster Sint Jans Dal of 's Heeren Loo, bij Harderwijk', Vereeniging tot beoefening van Gelderse geschiedenis, oudheidkunde en recht : Bijdragen en mededelingen Arnhem (1901), dl. 4, p. 69-72.
• Documentatiemap: artikel Meester 1848; artikel Kruisinga 1894; artikel Groneman 1901; jaarverslag 1953; artikel tentoonstelling 1967; artikel tentoonstelling 1977; artikel tentoonstelling 1986; artikel Jansen 1964; foto's.

Als u naar dit object wilt verwijzen, gebruik dan de duurzame URL:

https://id.rijksmuseum.nl/200115876